کوروش، پیامبران را به ایران آورد.

• کوروش، پیامبران را به ایران آورد

• اطراف ضریح هیچ‌گاه خلوت نیست و صدای دعا، التماس و خواندن قرآن همیشه از چهارگوشه ضریح طلایی او به گوش می‌رسد. این آرامگاه از معدود مکان‌هایی در خوزستان است که کبوتران زیادی دور تا دور حیاط بزرگ و مستطیل‌شکل آن پرواز می‌کنند و گاهی برای استراحت، در کنار حوض پرآب، آرام‌آرام در میان جمعیت راه می‌روند. مردم جنوب، شهر شوش را به دانیال نبی می‌شناسند و آن را «شوش دانیال» می‌نامند. 
  اگرچه گفته می‌شود که دانیال نبی از پیامبران یهود است اما تمام مردم شهر و حتی مسافرانی که از شهرهای دیگر خوزستان به شوش سفر می‌کنند، حتما برای ادای احترام سری به ایشان می‌زنند، چند خطی قرآن می‌خوانند، به نماز می‌ایستند و برای توسل و واسطه شدن این پیامبر نذر او می‌کنند. 
  دانیال نبی یکی از پیامبران قوم بنی‌اسراییل است و در هفت قرن قبل از میلاد مسیح زندگی می‌کرد که پادشاه بابل او را به همراه دیگر اقوام یهود به اسارت گرفت. او مدتی بعد موفق شد خود را از اسارت رها کند و به ایران پناه بیاورد و تا زمان مرگ خود در شهر متمدن زندگی کرد. آرامگاه این پیامبر در ساحل شرقی رودخانه شاوور و روبه‌روی تپه ارگ تا امروز به‌عنوان مکانی مقدس و مورد احترام باقی مانده است. 
  شاید دانیال نبی نام‌آشناترین پیامبر در میان مردم ایران باشد اما او تنها پیامبر نیست و با توجه به اعلام اداره اوقاف کشور در دی ماه امسال به‌جز آرامگاه دانیال نبی، مقبره 32 پیامبر دیگر نیز در ایران وجود دارد. اوقاف اعلام کرده است که هشت‌هزار بقعه متبرکه در کشور وجود دارد که در این بقعه‌ها، 10هزار امامزاده مدفون هستند و همچنین مقبره 33 پیامبر در کشور وجود دارد؛ پیامبرانی که اگرچه آرامگاه و مکان آنان برای تمام مردم کشور آشنا نیست اما عمدتا بسیار مورد توجه مردم محلی آن منطقه هستند و ساکنان اطراف به زیارت این پیامبران می‌روند. محمدجعفر سروقدی، مشاور اداره کل سازمان اوقاف کشور معتقد است زیارتگاه پیامبران ایران برای مردم شهر یا روستاییان محل زیارتگاه همیشه آشنا بوده و این پیامبران از پیش توسط مردم شناخته شده‌اند. 
  اعلام وجود 33 پیامبر از سوی اوقاف
  سازمان اوقاف و امور خیریه کشور دی ماه امسال اعلام کرد که سال 90 برنامه بودجه و درآمد امامزادگان در سه حوزه مدیریت، فرهنگی و عمرانی برای هر امامزاده نوشته شده و به اجرا درآمده است. به گفته قائم مقام این سازمان دوهزارو 700 نقشه طرح جامع و تیپ در چهار نوع در کشور از سوی سازمان اوقاف آماده شده و این نقشه‌ها در بقاع متبرکه کشور در حال عملیاتی شدن است. این عملیات شامل مقبره 33 پیامبری که سازمان اوقاف تعداد آنان را اعلام کرده است نیز می‌شود. 
  سروقدی، مشاور اداره کل سازمان اوقاف کشور در گفت‌وگو با «شرق» از کم بودن منابع تحقیقاتی درباره پیامبران می‌گوید و توضیح می‌دهد: «درباره پیامبران بر‌خلاف امامزادگان، اطلاعات وسیعی وجود ندارد. اطلاعات مربوط به امامان و زندگی آنان در دسترس‌تر است و مثلا می‌دانیم که چرا بسیاری از امامان به ایران آمده‌اند و در حال حاضر آرامگاه آنان زیارت می‌شود. مثلا گفته می‌شود زید بن علی و یارانش قیام کردند و به ایران آمدند یا مبلغ بوده و به ایران راه پیدا کرده‌اند. همچنین بسیاری از امامزادگان در زمان علی بن موسی‌الرضا به ایران آمدند. اما در مورد پیامبران اطلاعات‌مان محدودتر است؛ دلیل آن نیز این است که منابع‌مان محدود‌تر است و اگر بخواهیم به منابع برگردیم باید به منابع قبل از تاریخ اسلام مثل تاریخ طبری یا تاریخ مسعودی مراجعه کنیم.» محمدجعفر سروقدی معتقد است که باید تحقیقات وسیع‌تری در مورد تاریخ و زندگی این پیامبران انجام گیرد: «این بحث هنوز جای مطالعه و تحقیق دارد و باید در این رابطه کتاب‌نگاری درست انجام دهیم.»
  آرامگاه پیامبران وقف است
  شمال غربی، شمال شرقی تا مرکز و جنوب ایران بسیاری از روستاها و شهرها، بقعه یا آرامگاه یکی از این پیامبران است تا آنجا که برخی از آنان بسیار آشنا و زیارتگاه مردم هستند؛ مانند آرامگاه تخت فولاد در اصفهان که مقبره یکی از پیامبران آسمانی است. مقبره‌هایی که در زنجان یا همدان وجود دارند نیز از مهم‌ترین مقبره‌های نام‌آشنا هستند. تمام این مکان‌های مقدس مذهبی وقف این پیامبران است و به گفته سروقدی، جزو اموال موقوفی شناخته می‌شوند. «بقاع متبرکه به موجب قانون، زیر نظر تشکیلات سازمان اوقاف هستند و علاوه بر موقوفاتی که در کشور وجود دارد، امامزاده‌ها، اراضی پیرامونی آن و محل مرقدشان موقوفه است.» این مساله باعث شده تا سازمان اوقاف این مکان‌ها را معرفی کند. اگرچه همچنان اطلاعات این سازمان در مورد جزییات تاریخی و زندگی آنان کامل نیست اما سروقدی در مورد نحوه شناسایی این بقاع توضیح می‌دهد: «به‌طور کلی بقاع متبرکه به دو صورت از نسل‌های قبل به نسل حاضر معرفی می‌شود و علاوه بر آن بر اساس مستندات از منابع مکتوب و سنگ‌نوشته‌هایی که روی آنهاست شناسایی می‌شود. سازمان اوقاف در صورتی که نیازی را تشخیص دهد از واحدهای پژوهشی و تحقیقی مرتبط استفاده می‌کند.» 
  به گفته این مشاور سازمان اوقاف کشور، بعضی از این مکان‌های مقدس و متعلق به پیامبران دارای بقعه و بارگاه است و برخی قبر ساده دارند. «این مکان‌ها از قدیم شناسایی شده‌اند؛ فضاهایی معنوی هستند که برای مردم قابل احترا‌م‌اند.»
  پادشاهی بخت‌النصر و پناه پیامبران پیش از میلاد به ایران
  سرگذشت بیشتر پیامبرانی که از میان 124هزار پیامبر آسمانی، ایران را برای زندگی انتخاب کرده‌اند و دارای بقعه یا آرامگاه هستند، بسیار شبیه یکدیگر است. به گفته مشاور سازمان اوقاف کشور، هرکدام از این پیامبران در سال‌ها، دوره‌ها و سنوات مختلف به ایران آمده‌اند. «البته این سال‌ها چندان دور از هم نبوده‌اند. اسم و رسم بسیاری از 124هزار پیامبر هنوز برای ما مشخص نیست و باید گفت حتی در مورد پیامبران اولوالعزم نیز خیلی وسیع کار نشده است.»
  پادشاهی بخت‌النصر به سال 605 قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد. او پس از پدرش نابوپولاسار به‌عنوان پادشاه بابل بر تخت سلطنت نشست. مهارت او در جنگ، کشورداری و گسترش قلمرو پادشاهی خود مانند پدرش بود. اگرچه بخت‌النصر بابل را به باشکوه‌‌ترین پایتخت آن روزگار تبدیل کرده بود اما برای قوم یهود یکی از سنگدل‌ترین پادشاهان به‌شمار می‌آمد. بخت‌النصر قبل از اینکه پادشاه شود، مصریان را در خارکمیش شکست داده و آنها را از خاورمیانه بیرون راند. پس از رسیدن به پادشاهی، به جنگ کشور یهودیه رفت و پس از شکست آنان، این سرزمین را نیز در قلمرو خاک بابل درآورد و بر تصرفات خود افزود تا آنکه کورش، پادشاه هخامنشی، بابل را فتح و اسیران دوره بخت‌النصر را آزاد کرد. در آن دوران برای یهودیان که از جنگ و اسارت بخت‌النصر فراری بودند، ایران امن‌ترین، بهترین و آرام‌ترین سرزمین بود. محمدجعفر سروقدی نیز علت مهاجرت عمده پیامبران به ایران را حکومت بخت‌النصر می‌داند و توضیح می‌دهد: «سلطه و فشار پادشاهان بیشتر آنان را به سرزمین ایران کشانده است زیرا در مورد پیامبران الهی عمدتا این‌گونه نیست که از جایی به جای دیگر نقل مکان کنند؛ اینان چون از لحاظ حکومتی تحت فشار بودند، در ایران زندگی می‌کردند. البته باید گفت پهنای کشور در زمان هخامنشیان نیز وسیع بود و عمده مناطقی که پیامبران به آنجا مهاجرت می‌کردند جزو قلمرو ایران بوده است. اینها بیشتر در دوران تاریخی ایران مهاجرت کرده‌اند. دوره تاریخی ایران نیز با مادها شروع می‌شود. اما اینکه آیا این پیامبران جزو مهاجران سیاسی بوده‌اند یا خیر، نیازمند بررسی است.»
  شجاعی نیز مانند مشاور و کارشناس سازمان اوقاف کشور، ورود این پیامبران را به دوران تاریخی حکومت هخامنشی نسبت می‌دهد: «عموم پیامبران مدفون‌شده در ایران مربوط به قوم بنی‌اسراییل هستند و زمانی که بخت‌النصر در بین‌النهرین به قوم یهود حمله می‌کند، ایشان را به اسارت می‌گیرد و بسیاری از آنان به ایران پناه می‌آورند. آنان به‌دلیل شرایط زمانی به مکان‌های زیادی مهاجرت کردند و بیشتر آنان به عربستان و اردن و شام رفتند. کورش پادشاه نیز پس از جنگ با بخت‌النصر و شکست او تمام این اسیران را آزاد می‌کند.»
  در فهرست سازمان اوقاف و امور خیریه کشور از پیامبران ایران، نام تمام بقاع متبرکه متعلق به پیامبرانی که در ایران زندگی کرده یا مدفون شده‌اند به همراه استان و محل این بقاع ذکر شده است. به گفته شجاعی، محقق تاریخ دین، اغلب پیامبران در بلاد شام و سوریه و بعد از آن در عربستان و عراق مدفون هستند. در ایران نیز وجود حدود 33 پیامبر ذکر شده و تعدادی از آنان نیز مانند حضرت دانیال، حیقوق نبی، قیدار یا چهار پیامبری که در قزوین مدفون شده‌اند، دارای سندیت صددرصد هستند. اما وجود بسیاری از این پیامبران را اگرچه دارای سندیت صددرصدی نیستند، نمی‌توان به‌صورت قطعی منتفی دانست. در حال حاضر با توجه به اسناد سازمان اوقاف کشور، مکان مقدس 33 پیامبر در ایران وجود دارد اما می‌توان گفت مقبره مخروطی‌شکل دانیال نبی تنها زیارتگاهی است که بیش از همه برای تمام مردم ایران شناخته‌شده است و آن هنگام که نامی از پیامبران در ایران برده می‌شود پیش از همه نام دانیال نبی بر زبان می‌آید. 
  
  حضرت قیدار: حضرت اسماعیل 12 پسر داشت که بزرگ‌ترین آنان حضرت قیدار به معنی سیاه‌پوست است. پس از وفات حضرت اسماعیل در 130 سالگی، قیدار جانشین پدر شد و مردم را به توحید دعوت کرد. این حضرت به گفته علامه مجلسی، جد سی‌ام حضرت رسول است. مرقدش در شهرستان خدابنده و زیر نظر اداره اوقاف و امور خیریه این شهرستان اداره می‌شود. این شهرستان از کوچک‌ترین شهرهای ایران است که دو خیابان اصلی و فرعی دارد و مرقد حضرت قیدار در خیابان اصلی این شهر است. 
  
  حضرت اشموییل: این حضرت از پیامبران قوم بنی‌اسراییل است و میان خاندان «لاوی» این قوم از سوی خداوند به پیامبری برگزیده شد و طی 40 سال مردم را از بت‌پرستی بازداشت و به خداپرستی دعوت کرد. اشموییل یا شموییل به زبان عبری به معنی «شنیده‌شده خدا» است. وی طالوت را به پادشاهی رساند و به همراه یاران خود به جنگ با جالوت رفت. زمانی که یارانش به نهر آبی رسیدند به آنان فرمان داد که از آب ننوشند. آنانی که به فرمان او گوش سپردند 313 نفر بودند. وقتی آنان به سپاهیان جالوت رسیدند و تعدادشان را دیدند گفتند که ما نمی‌توانیم با آنها مقابله کنیم اما آن گروه دیگر از سپاهیان طالوت به رهبری حضرت گفتند: «چه‌بسا گروه اندکی به اذن خداوند بر گروه بسیاری پیروز شود و در آخر سپاه طالوت بر سپاهیان جالوت پیروز شدند.» مرقد حضرت اشموییل در 11کیلومتری شهرستان ساوه (جاده بویین‌زهرا) واقع است. 
  
  حضرت حیقوق: نام این حضرت در زبان عبری به معنی «کسی که در آغوش کشید»، است. او یکی از پیامبران قوم بنی‌اسراییل است که وی را یکی از پیامبران اولو‌العزم می‌دانند. حضرت حیقوق نگهبان معبد سلیم پادشاه یهود در اورشلیم بوده است. این حضرت به همراه دانیال نبی و عده‌ای دیگر از یهودیان قوم بنی‌اسراییل به اسارت بخت‌النصر درآمد و سال‌های زیادی در زندان بابل به‌سر برد. حضرت حیقوق پس از حمله کورش هخامنشی به بابل و آزادی به اکباتان (همدان) آمد و پس از مرگ نیز در همان جا مدفون شد. مقبره این حضرت در شهرستان تویسرکان همدان واقع است. 
  
  حضرت دانیال: این حضرت نیز از قوم بنی‌اسراییل و از نسل حضرت داوود است. او در کتاب خود حوادث آینده و بعثت پیغمبر آخرالزمان حضرت محمد(ص) را پیشگویی کرده است. همان‌گونه که اشاره شد، وی همزمان با پادشاهی کورش و داریوش در ایران می‌زیسته است. این حضرت نیز در کودکی به همراه قوم خود به اسارت پادشاه بابل درآمد و چون از عبادت و فرمان پادشاه بابل سر باز زد، او را نزد شیران درافکندند اما او از میان شیران جان سالم به در برد و زنده ماند و پیامبری او بر پادشاه بابل ثابت شد. حضرت دانیال پس از مرگ پادشاه بابل از جانب بهمن پسر اسفندیار به بیت‌المقدس بازگردانیده شد و از آنجا به اهواز رفت و در شوش دیده از جهان فروبست. ایرانیان باستان پس از رحلت آن حضرت بر طبق آیین خودشان، پیکر مطهر حضرت دانیال را مومیایی کردند و در اتاقکی روی تپه‌های شهر شوش قرار دادند و در اتاقک را مهر و موم کردند تا زمان ظهور اسلام و فتح ایران به دست مسلمانان، امر کردند حضرت را دفن کنند و برای او بارگاهی بزرگ ساختند که آب نهر جندی‌شاپور از زیر آن جاری بود. وقتی در سال 1352 برای اجرای طرح شهرسازی شهرستان شوش دانیال مسیر رودخانه را عوض کردند، قبر حضرت نمایان شد و بار دیگر به بازسازی صحن و حرم این حضرت پرداختند و در حال حاضر زیر نظر اداره اوقاف شهرستان شوش دانیال اداره می‌شود.
  
  حضرت حجی: این حضرت قبل از حضرت مردخای در سال 520 قبل از میلاد، برابر با سال دوم سلطنت داریوش و قبل از حضرت مسیح، به پیامبری مبعوث شد. وی نیز مانند حضرت حیقوق به همدان رفت. نام این پیامبر در زبان عبری به معنی «مسرور» خوانده می‌شود. آرامگاه این پیامبر به «مسجد پیغمبر» معروف است و در کوچه‌ای از کوچه‌های خیابان باباطاهر شهر همدان قرار دارد. قدمت این مسجد به قرون وسطی بازمی‌گردد که در انتهای مسجد پس از محراب، در ورودی حرم دیده می‌شود. 
  
  حضرت یوشع: این حضرت نیز از زندانیان آزادشده در زمان پادشاهی کورش است و به همراه یک پیغمبر دیگر قوم بنی‌اسراییل به نام جناب شعیا، در اصفهان به خاک سپرده شدند. این حضرت را عمدتا با یوشع بن تون، وصی حضرت موسی اشتباه می‌گیرند اما قبر یوشع بن تون در جبل لبنان در حوالی طیبه قرار دارد و قبر این پیامبر در تخت فولاد شهر اصفهان واقع شده است. قدمت تاریخی گورستان تخت فولاد اصفهان به پیش از اسلام می‌رسد و قبر بسیاری از بزرگان در آن قرار دارد. 
  
  چهار انبیا: آن‌گونه که گفته می‌شود این چهار پیامبر همزمان با اصحاب کهف زندگی می‌کرده‌اند و زمان مرگ‌شان با یکدیگر متفاوت بوده است اما پس از فوت اولین پیامبر، پیروان ایشان سه پیامبر دیگر را نیز در کنار قبر این پیامبر در شهر قزوین به خاک سپردند. اسامی این چهار پیامبر سلام، سلوم، سهولی و القیا است. در میان مردم این شهر معجزات فراوانی از قبور این چهار پیامبر گفته شده و مردم بسیاری برای برآوردن حاجات خود به این زیارتگاه مراجعه می‌کنند و این مکان به‌دلیل وسعت خود ظرفیت هزاران زایر را دارد. مرقد این چهار پیامبر را مرحوم میرزا مسعود شیخ الاسلام بنا کرده که در همان زمان احداث بنا در عصر مشروطه ترور شد اما پسران وی کار احداث بنا را به پایان رساندند و در حال حاضر زیر نظر اداره اوقاف و امور خیریه استان قزوین قرار دارد. گفته می‌‌شود در کنار این پیامبران یکی از فرزندان امام حسن مجتبی(ع) نیز به خاک سپرده شده است. 
  منبع شرح حال پیامبران: کتاب پیامبران سرزمین ما
  عباس صالح مدرسه‌ای، انتشارات در راه حق