خواندن نماز در فضا برای فضانوردان

می‌خواستم بدانم دوست من که در حال گذراندن دوره آموزش فضانوردی است، در فضا چگونه باید قبله را تعیین کند و وضو گرفته و نماز بخواند؟ ضمناً نماز او کامل است یا شکسته؟

مذهبی،حکم خواندن نماز در فضا برای فضانوردان،امروزه جوامع بشری با پیشرفت‌های روزافزون در حال پیشه گرفتن از یکدیگر در مسایل علمی بوده و در جهان امروز روزیا ساعتی نیست که بگذرد و خبر تازه‌ای از پیشرفت علمی حاصل نشود. یکی از پیشرفت‌هایی که امروزه در جهان در حال صورت گرفتن است بحث فضا ونجوم وسفر کردن به جایی خارج از اتمسفر زمین می‌باشد که این اتفاق اولین بار درسوم نوامبر سال 1957میلادی با فرستادن یک سگ به نام "لایکا" آغاز گردید و این آغاز یک تجربه فرا زمینی برای بشر بوده است.

و "یوری الکسی‌یویچ گاگارین " متولد 18اسفن 1312( نخستین  فضانوردجهان بود. یوری گاگارین در روز  12آوریل،  1961میلادی 23فروردین 1340 توسط  فضاپیما به فضا رفت و به مدت ۱۰۸دقیقه مدارزمین را یک دور بطور کامل پیمود. عصر سفرهای فضایی انسان با این پرواز آغاز گشت. خانم انوشه انصاری اولین فرد ایرانی است که در سال 1385به فضا سفرنمود.

ولی وقتی به آیات و روایات در دین مبین اسلام توجه می‌کنیم می‌بینیم در 1400سال پیش که جامعه علمی جهانی در مخیلیۀ آنها چیزی در مورد کیهان شناسی و نجوم قرار نداشت اسلام بالاخص قرآن آیات بسیاری در مورد نجوم و کیهان شناسی دارد، مثلا:

« وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَظَلُّوا فِیهِ یَعْرُجُونَ*لَقَالُوا إِنَّمَا سُکِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُونَ[حجر14،15] اگر دری ازآسمان بر آنان می‌گشودیم که همواره از آن بالا می‌رفتند، قطعا می‌گفتند: که ما چشم بندی شده‌ایم بلکه ما مردمی هستیم که افسون شده ایم.» یا آیاتی که در مورد معراج پیامبر وسفر به آسمان‌ها درسوره اسراء بیان شده است وهمچنین یافتن جهات بالاخص قبله به وسیله ستارگان که در روایات اسلامی بدان اشاره شده است.

با این تفاسیر اگر فرد مسلمانی سفری به فضا و خارج از جو زمین داشته باشد، با توجه به اینکه بخاطر واجب بودن انجام تکالیف شرعی بر فرد مکلف یکی از تکالیف شرعی او ادای نمازهای واجب است، سوال‌هایی ایجاد می‌شود:

1ـ جهت قبلۀ او به چه سمتی می‌باشد و باید به کدام جهت نماز بخواند؟

2ـ بخاطر نبود جاذبه درخلاء ومعلق بودن فضا نوردان نماز باید به چه صورتی خوانده شود؟

3ـ اوقات نماز او چگونه می شود؟

پاسخ:

ـ انسانی که در فضا و یا در سفینۀ فضایی است اگر می‌تواند با وسایل و امکاناتی در مکانی استقرار پیدا کند باید نماز خود را در حالت استقرار بخواند و اگر نمی‌تواند، به هر شکل که امکان دارد، ولو با اشاره، باید نماز خود را بخواند.کسانی که در فضا هستند اگر در جهت کرۀ زمین بایستند رو به قبله ایستاده‌اند ولی اگر نتوانستند جهت کرۀ زمین را تشخیص بدهند باید به چهار جهت نماز بخوانند(در صورت امکان) و در غیر این صورت، به هر چند جهت که بخوانند کافی است. [1]

ـ در هر حال به مقدار امکان باید ارکان نماز را بجا آورد و اگر وضو ممکن نیست با تیمم نماز می خواند و اگر تیمم هم ممکن نشد بدون وضو و تیمم نماز می خواند و بعدا احتیاطا قضا می کند. [2]

ـ نسبت به زمان نمازها لازم است، در هر بیست و چهار ساعت هر یک از نمازهاى پنچ‌گانه را یک مرتبه با ترتیب شرعى آن انجام دهند و بهتر است فاصلۀ متعارف زمانى بین اوقات نمازها در زمین را رعایت کنند. [3]
نمازهای واجب، در هیچ حالت و شرایطی از انسان ساقط نمی شود و بر هر مسلمانی که به سن تکلیف رسیده است، واجب است در هر حالتی که ممکن است نماز خو د را به جا آورد.
انسانی که در فضا و یا در سفینه­ی فضایی است اگر می تواند با وسایل و امکاناتی در مکانی استقرار پیدا کند باید نماز خود را در حالت استقرار بخواند و اگر نمی تواند، به هر شکل که امکان دارد، ولو با اشاره، باید نماز خود را بخواند.
کسانی که در فضا هستند اگر در جهت کره ی زمین بایستند رو به قبله ایستاده اند ولی اگر نتوانستند جهت کره ی زمین را تشخیص بدهند باید به چهار جهت نماز بخوانند(در صورت امکان) و در غیر این صورت، به هر چند جهت که بخوانند کافی است.[1]
نسبت به زمان نمازها لازم است، در هر بیست و چهار ساعت هر یک از نمازهاى پنچ‌گانه را یک مرتبه با ترتیب شرعى آن انجام دهند و بهتر است فاصلۀ متعارف زمانى بین اوقات نمازها در زمین را رعایت کنند.[2]
اما درباره ی وضو، اگر می تواند و امکان دارد باید وضو بگیرد و اگر امکان ندارد باید تیمم کند و اگر تیمم هم امکان ندارد، باید بنابر احتیاط، بدون وضو و تیمم نمازش را بخواند و بعداً قضای نمازهایی را که بدون وضو و تیمم خوانده است به جا آورد.[3]
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1] [استفتائات امام خمینی(ره)، سؤال های 28 و 29؛ توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 434، مسئلۀ784]

2] [آیت الله مکارم شیرازی، http://makarem.ir/Question/ViewQuestion.aspx?lid=0&mid=35476  ]

3] [آیت الله مکارم شیرازی، استفتائات جدید،  ج‌1، ص 91]